Overweging van Anneke Grunder OP op de 1e zondag veertigdagentijd,
9 maart 2025
Lezingen: Genesis 37 en Lucas 04, 01-13
Lees of print je de overweging liever als PDF? Die vind je hier.
Hier vind je andere overwegingen (en hier de overwegingen tot april 2023).
Overweging
Ieder van ons heeft het wel meegemaakt, direct of indirect: dat er binnen families pijnlijke dingen plaatsvinden, er geen zorg voor allen is, bv. als ouders één kind een voorkeursbehandeling geven. Ze creëren zo niet alleen een verwend kind, maar ook beschadigen ze de andere kinderen. Het belemmert bovendien een goede verhouding tussen broers en zussen. Jaloezie en haat liggen dan op de loer. Dat kan uitlopen op een familiedrama.
Zo ook bij Jozef en zijn broers. Hun vader Jakob heeft een uitgesproken voorkeur voor Jozef. Hij drukt zijn liefde én zijn voorkeur, uit door hem een gekleurde mantel te geven. Er wordt niet over gepraat maar de andere zonen zijn wel jaloers en voelen haat. Jozef vertelt hen bovendien ook zijn dromen. In die dromen moeten zijn broers voor hem buigen.
Is hij naïef of over het paard getild? Wie zal het zeggen. Het maakt de broers in ieder geval razend, maar ze benijdden hem ook. Want dromen zijn in die tijd niet zomaar drogbeelden. Ze komen van God en worden aan een gezegende geopenbaard. Ze zullen misschien uitkomen. Dat beseffen de broers ook.
Toch stuurt Jakob Jozef naar de broers die in Sichem vee hoeden. Om daar te komen moet je door het dal van Hebron. Daar liggen de graven van de aartsvaders. Jozef zelf werd later in Sichem begraven. Die route drukt dus dreiging uit: Jozef lijkt zijn dood tegemoet te lopen.
In die spannende omgeving zoekt Jozef zijn broers. Hij zoekt verbondenheid. Maar zijn gekleurde gewaad werkt als een rode lap op een stier. De broers zien hun kans schoon. Met het plan om hem te doden werpen ze Jozef in een put, in hún valkuil. Alleen door tussenkomst van Juda en Ruben wordt moord voorkomen. Maar lievertjes zijn ze niet: alsof hij een stuk vee is, verkopen ze hun broer aan rondreizende handelaren.
Zo daalt Jozef af naar Egypte, in het Hebreeuws betekent die naam ‘land van ellende’. Jakob wordt misleid en rouwt zonder ophouden, en de broers leven met een zwaar geheim. Wat een drama..
Het is niet gemakkelijk om echt familie van elkaar te zijn, elkaars zuster en broeder, elkaars hoeder ook. Familie ben je door bloedband, familie wórdt je door elkaar te zien staan, en onderlinge pijn op te lossen. Het is een levenslange opdracht die nodig is om ook in de samenleving menselijk met elkaar om te gaan. Als we in staat zijn samen één familie te zijn leggen we de basis om ook in breder verband een zorgzame gemeenschap te vormen. Ook daar moet je valkuilen onderscheiden en vermijden.Dat wordt extra belangrijk voor iemand in een leidinggevende positie.
In het evangelie lezen we hoe Jezus, net geroepen om zijn volk te leiden naar bevrijding, door de duivel wordt verleid. De duivel, dat is de kwade genius, die je op een dwaalspoor zet. Dat kunnen ook onze verleidelijke gedachten zijn.
Drie vormen van beproeving of verleiding overkomen Jezus. Ze klimmen op in de ernst van de gevolgen.
Het eerste kwaad: misbruik maken van het ontbreken van een eerste levensbehoefte. Dat kan voedsel zijn, maar ook het wegvallen van veiligheid. Wie die omstandigheid gebruikt of zelfs creëert om een mens of een heel volk voor hem te doen buigen pleegt een ernstig misdrijf. Helaas zien we daarvan momenteel schrijnende situaties.
Jezus trapt niet in die val: ‘de mens leeft niet van brood alleen’
De tweede beproeving is het verlangen naar macht en de wens die macht te behouden en het gevaar daarbij de dienstbaarheid uit het oog te verliezen. Het wordt dan snel macht om de macht. Sommige leiders trappen in die val. Dan gaat macht vóór recht, en worden we speelbal in een glibberig spel.
Zo zegt de duivel tegen Jezus: ‘Je hoeft alléén mij boven je te dulden, en je zult heerser zijn over alle koninkrijken’. Jezus kiest een ander leiderschap en zegt: Ik wil alleen Gods wil doen, wat het ook kost’.
De derde beproeving overtreft alles: God wordt door iemand tot instrument gemaakt van zijn plannen en grillen. Dat is werkelijk godslastering. Ook dat zien we in politiek en religie soms gebeuren.
Ook Jezus wordt aan die verleiding blootgesteld. Met een psalmwoord in de mond stelt de duivel voor dat God maar moet aantonen dat Jezus de zoon van God is. Maar Jezus zegt krachtig: ‘stel de Heer, uw God, niet op de proef’.
Jezus houdt ontbering uit ter wille van een zuiver leven. Hij streeft niet naar macht, maar kiest de weg van liefde en kwetsbaarheid en hij maakt God niet tot instrument.
Hij laat zich leiden door zijn verbondenheid met de Eeuwige. Die is zijn richtsnoer. Het zal hem de dood brengen, maar juist die weg zal de weg ten leven blijken.
Dat wij ons in alle turbulentie vasthouden aan hem die dienstbaar was tot het uiterste.
Dat we net als Jezus zorgzaam omgaan met elkaar in de kleine verbanden waarin we leven, want zorgzaamheid is de basis voor de Gods liefdesrijk.
Hij zal ons voeden en sterken in deze moeilijke tijden, op weg naar Pasen.
